Экскурсія як іспыт: тэолагі вывучаюць касцёльную спадчыну

Падарожжа па маршруце Гервяты-Міхалішкі-Кемелішкі-Астравец-Солы-Кушляны-Смаргонь адбылося 5 красавіка і стала не проста экзаменам, але і ўнікальнай магчымасцю для студэнтаў паглыбіцца ў духоўную і культурную гісторыю паўночна-заходняга рэгіёна Беларусі. Выкладчык Дзмітрый Моніч распрацаваў маршрут, аднак уся арганізацыйная праца была цалкам даверана студэнтам трэцяга курса і некалькім навучэнцам паслядыпломнай адукацыі.

Кожны з удзельнікаў адказваў за пэўны аспект падарожжа: хтосьці займаўся замовай транспарту, іншыя арганізоўвалі харчаванне, а самае галоўнае — кожны студэнт павінен быў самастойна дамовіцца з адміністрацыяй касцёлаў, каб яны былі адчыненыя для наведвання. Такі падыход дазволіў не толькі праверыць тэарэтычныя веды навучэнцаў, але і даў ім магчымасць набыць практычныя навыкі ў арганізацыі рэлігійных тураў.

Унікальны досвед практычнага турызму

«Нашу паездку лічу ўдалай, нягледзячы на капрызнае красавіцкае надвор’е. Люблю падарожнічаць па Беларусі, вельмі падабаецца наша сакральная спадчына. А тут такая магчымасць пра яе распавесці! На практыцы аказалася, што не так і лёгка расказваць пра касцёлы: трэба самому быць вельмі абазнаным, умець працаваць з крыніцамі, якія часам падаюць супрацьлеглыя звесткі. Дбаючы пра гістарычную дакладнасць, важна старацца расказваць цікава, не перагружаючы аповед лішнімі падрабязнасцямі», — дзеліцца ўражаннямі студэнтка 3 курса Ганна Краснадэмская.

Для многіх студэнтаў гэта быў першы вопыт арганізацыі і правядзення экскурсій, што, безумоўна, выклікала пэўныя хваляванні і нават памылкі. Аднак, як адзначаюць самі ўдзельнікі, менавіта такі фармат дазволіў ім зрабіць важныя высновы на будучыню і атрымаць неацэнны практычны вопыт.

Гервяты: беларускі Нотр-Дам

Першым пунктам падарожжа стаў знакаміты «Беларускі Нотр-Дам» — касцёл Святой Тройцы ў Гервятах, які з’яўляецца выбітным прыкладам неагатычнай архітэктуры. Студэнты падрабязна пазнаёміліся з гісторыяй мястэчка, а таксама з гісторыяй узнікнення парафіі і будаўніцтва касцёла.

Асаблівую ўвагу ўдзельнікі экскурсіі звярнулі на знешняе і ўнутранае аздабленне храма, а таксама на ўнікальны дэндрасад, які акружае святыню. Адной з галоўных каштоўнасцей касцёла з’яўляецца старадаўні арган, які быў адрэстаўраваны некалькі гадоў таму, што дазволіла аднавіць правядзенне канцэртаў арганнай музыкі ў Гервятах.

Студэнты таксама аддалі даніну павагі святару Леаніду Несцюку, які на працягу 20 гадоў служэння ператварыў звычайны касцёл у «беларускі Нотр-Дам» знутры і звонку, а маленькі аграгарадок — у прыкметны турыстычны цэнтр. Святар памёр у сакавіку 2017 года і ўдзельнікі экскурсіі змаглі памаліцца на яго магіле.

Міхалішкі: сармацкае барока з італьянскім дотыкам

Наступным пунктам маршруту стаў касцёл Святога Арханёла Міхала ў Міхалішках — выдатны прыклад «сармацкага барока». Студэнты спачатку пазнаёміліся з гісторыяй мястэчка, а затым перайшлі да больш дэталёвага вывучэння архітэктуры і мастацкіх асаблівасцей касцёла.

Асаблівую ўвагу ўдзельнікі падарожжа звярнулі на ўнутранае ўбранне храма, якое вылучаецца сваёй пышнасцю і багаццем. Аўтарамі гэтага раскошнага інтэр’еру былі італьянскія скульптары П’етра Перэці і Джаванні-Марыя Галі. Паводле традыцыі лічыцца, што Перэці ствараў фігуры, а Галі адказваў за дэкаратыўныя элементы з расліннымі матывамі. Цікава, што да прыбыцця ў Міхалішкі гэтыя майстры разам працавалі над афармленнем касцёла Святых Пятра і Паўла на Антокалі ў Вільні.

Студэнты адзначылі, што ўвесь дэкор храма — галоўны і чатыры бакавыя алтары, фігуры дванаццаці апосталаў, а таксама буйныя і дробныя кампазіцыі на сценах — ствараюць уражанне выключнай гармоніі і адзінства скульптуры і архітэктуры.

Кемелішкі: драўляны храм, які падпірае неба

У Кемелішках удзельнікаў экскурсіі чакала драўляная святыня — касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі, які сваімі вежамі, здаецца, падпірае неба. Гэты храм з’яўляецца адным з нямногіх драўляных касцёлаў, якія захаваліся на тэрыторыі Беларусі да нашых дзён.

Хоць на працягу стагоддзяў касцёл рэканструяваўся і нават крыху дабудоўваўся, фасад будынка амаль не змяняўся, што дазваляе ацаніць аўтэнтычную архітэктуру. Унутранае аздабленне багатае на абразы XVIII стагоддзя, а асаблівае ўражанне ствараюць вялікія фігуры ў алтарнай частцы.

Цікавым элементам экскурсіі стала знаёмства з драўлянай байніцай, якая да нашага часу дзейнічае на тэрыторыі храма. Студэнты даведаліся, што гук кемелішкаўскага звана можна пачуць падчас працэсій і ў касцёльныя святы.

Астравец: ад эклектыкі да класіцызму

У Астраўцы ўдзельнікі падарожжа наведалі адразу два касцёлы. Першы — касцёл Адшукання Святога Крыжа, які мае адносна невялікую гісторыю (крыху больш за 100 гадоў). Студэнты даведаліся, што гэты храм быў пабудаваны выключна на сродкі і намаганнямі парафіян. Экскурсаводы растлумачылі, што касцёл належыць да эклектычнай архітэктуры, спалучаючы элементы неараманскага стылю з неаготыкай, хоць і мае дастаткова сціплае ўнутранае аздабленне.

Другой святыняй, якую наведалі ў Астраўцы, стаў касцёл Святых Косьмы і Дам’яна — велічны храм з багатай гісторыяй існавання. Студэнты распавялі, што гэты касцёл быў узведзены ордэнам айцоў-дамініканаў і з’яўляецца прыкладам класіцызму. Удзельнікі экскурсіі адзначылі багатае ўнутранае ўбранне храма, дзе захоўваецца шмат каштоўных абразоў. Акрамя гісторыі будынка, студэнты таксама пазнаёмілі групу з жыццяпісам святых Космы і Дам’яна.

Солы: мадэрн і фрэскі Сергіевіча

Асаблівае ўражанне на ўдзельнікаў экскурсіі зрабіў касцёл Найсвяцейшай Панны Марыі Ружанцовай у Солах, пабудаваны ў стылі мадэрн у 1926-1934 гадах. Студэнты адзначылі, што гэта адзін з самых незвычайных і прыгожых касцёлаў Беларусі.

Экскурсаводы звярнулі ўвагу на асіметрычнасць і грацыёзнасць знешняй архітэктуры храма, а таксама на выдатныя фрэскі, створаныя мастаком Пятром Сергіевічам. Сярод найбольш значных фрэсак былі адзначаны «Спасланне Святога Духа на Апосталаў» у купале, «Маці Божая са святымі Станіславам і Казімірам» у галоўным алтары і «Анёльскі спеў» над хорамі.

Асаблівую цікавасць выклікаў сюжэт на сценах прэзбітэрыя — «Абарона Чанстаховы», які адлюстроўвае абарону Яснагурскага кляштара ў 1655 годзе ад шведаў.

Кушляны: на радзіме Багушэвіча

Па шляху да Смаргоні група наведала сядзібу Францішка Багушэвіча ў Кушлянах. Хоць гэты пункт падарожжа не з’яўляўся рэлігійным аб’ектам, ён дазволіў удзельнікам экскурсіі лепш зразумець гістарычны і культурны кантэкст рэгіёна.

Студэнты ўзгадалі жыццё і творчасць славутага сына беларускай зямлі і пазнаёміліся з месцам, дзе ён жыў, што дапамагло ім стварыць больш поўную карціну культурнага развіцця Беларусі.

Смаргонь: велічны фінал падарожжа

Завяршылася падарожжа ў Смаргоні, дзе студэнты спачатку пазнаёміліся з гісторыяй горада, а затым наведалі касцёл Святога Арханёла Міхала — адзін з самых яскравых гісторыка-архітэктурных помнікаў Беларусі.

Экскурсаводы падкрэслілі, што гэты храм з’яўляецца важным культурным і духоўным цэнтрам рэгіёна і прыцягвае турыстаў сваёй велічнай неагатычнай архітэктурай, багатай гісторыяй і атмасферай адасобленасці і святасці.

Кожная святыня – асобная старонка гісторыі

«Падарожжа стала своеасаблівым часам пазнання і адкрыцця. Усе адведаныя святыні напоўнены духам даўніны, прасякнуты малітвай продкаў, заклікаюць да большага пазнання спадчыны, пакінутай былымі пакаленнямі. У чарговы раз пераканалася, колькі цікавых і таемных скарбаў мае гісторыя нашага краю, якім пакручастым быў шлях развіцця хрысціянства на Беларусі. Шкада, што многае знішчана і страчана. Але дзякуй Пану Богу за наша навяртанне да веры, да хрысціянскага жыцця. Можна сказаць, што мы пастаянна ідзем да Хрыста праз церні. Будзем маліцца, каб Божай міласэрнасцю напаўняліся нашы дамы, нашы святыні, каб мы маглі годна славіць нашага Адкупіцеля Езуса Хрыста», — падзялілася сваімі думкамі студэнтка 3 курса Ірына Несцяронак.

Ганна Краснадэмская дадала: «Гэты год навучання ў нас апошні, таму гэта была асабліва каштоўная магчымасць пабыць так доўга разам у малітве, спевах, размовах падчас дарогі».

Своеасаблівым падсумаваннем стаў водгук выпускніцы каледжа Ірыны Дзенісенкі: «Дзякую Богу за магчымасць быць у пілігрымцы са студэнтамі 3 курса тэалагічнага каледжа! Вялікі дзякуй усім за супольную малітву, за добразычлівыя і цёплыя зносіны і за добра падрыхтаваныя і даступна зразумелыя аповеды пра касцёлы. І яшчэ дзякуй Юргіце за спевы, гэта таксама сагравала душу. Трэці курс, вы ўсе вялікія малайцы!»

Такім чынам, «экзаменацыйнае» падарожжа пакінула глыбокі след у сэрцах усіх удзельнікаў. Яно не толькі дазволіла студэнтам прадэманстраваць свае веды і ўменні ў галіне рэлігійнага турызму, але стала сапраўдным духоўным досведам, які дазволіў ім глыбей адчуць сувязь з гісторыяй, культурай і духоўнай спадчынай роднага краю. Спецкурс «Рэлігійны турызм» і такі нестандартны падыход да арганізацыі іспыту пацвярджае, што Мінскі тэалагічны каледж імя Святога Яна Хрысціцеля рыхтуе не толькі тэарэтычна падкаваных спецыялістаў, але і практыкаў, здольных арганізаваць і правесці якасныя экскурсіі па святых месцах Беларусі.