Містычная еднасць душаў: тэалагічныя падставы

«Веру … у еднасць святых» — гэтыя словы прамаўляюцца ў Вызнанні веры і значаць як камунію, так і камунікацыю паміж святымі. Натуральным чынам паўстае пытанне наконт еднасці людзей таксама і тут на зямлі. Калі казаць вельмі агульна, пошукам адказу на гэтае пытанне і займаецца актуальны сінод. У гэтым кантэксце асабліва цікава вылучыць погляды некалькіх праваслаўных і каталіцкіх класікаў, містыкаў і тэолагаў.

Еднасць святых, еднасць жывых на зямлі, еднасць памерлых у надзеі

У эклезіялогіі (навуцы пра касцёл) праваслаўнага тэолага Тэафана Пустэльніка (1815-1894) сярод тых, хто дасягнуў глыбокай еднасці (камуніі) з усімі членамі жывога саюзу Хрыстовага, еднасць з членамі Касцёла на зямлі адрозніваецца ад еднасці як членаў Касцёла на нябёсах, так і памерлых у надзеі на вечнае жыццё. Што тычыцца еднасці паміж людзьмі ў Касцёле на зямлі, Тэафан апісвае гэтыя адносіны як два тыпы: адзін — для ўсяго цела Касцёла, другі — для кожнага яе члена паасобку[1].

Зыходзячы з апошняга, паводле Тэафана, існуюць містычныя адносіны душ або «таемная камунікацыя душ»[2]. Праваслаўны архіепіскап Нікан Раждзественскі (1851-1919) тлумачыць гэтае паняцце, апісваючы яго як «сапраўды адчувальную» з’яву, якая суправаджаецца пачуццём сваяцтва і ўзаемнага прыцягнення паміж душамі, якія сустракаюцца, на аснове адзінства членаў аднаго Містычнага Цела, гэта значыць Касцёла Хрыстовага. Больш за тое, ён прапануе вызначыць гэтую камунікацыю проста як «сустрэчу паміж душамі»[3].

Духоўная цеплыня і духоўнае распазнанне

Тэафан тлумачыць камунікацыю паміж душамі не як акультны феномен, а як рэальнасць, якая вынікае з малітвы. Гэты камунікатыўны вопыт, паводле Тэафана, заснаваны галоўным чынам на веры ў сілу малітвы, на ўзаемнасці паміж людзьмі і, нарэшце, на духоўнай цеплыні (рус. «духовная теплота»)[4].

Ларэнца Скупалі, Нікан Раждзественскі, Тэафан Пустэльнік, Ігнацый Лаёла

«Духоўнай цеплынёй»[5] Тэафан перакладае або, дакладней, інтэрпрэтуе паняцце «αισθητή ευλάβεια» (адчувальная рэверэнцыя, благагавенне)[6] Нікадзіма Святагорца (1749-1809), які, у сваю чаргу, перакладае яго з «devotio sensibilis» (адчувальная набожнасць)[7] каталіцкага святара Ларэнца Скупалі (1530-1610). Для Скупалі адчувальная набожнасць і сухасць — гэта дзве неабходныя рэчаіснасці, якія неабходна ўлічваць на духоўным шляху, таму што іх паходжанне можа быць выклікана «часам натурай, часам дэманам, часам ласкай»[8]. Дарэчы, з дапамогай гэтых дзвюх сіл тэатынец Скупалі тлумачыць правілы духоўнага распазнання.

Калі Ларэнца Скупалі выкарыстоўвае тэрміналогію распазнання, выкарыстоўваючы словы «адчувальная набожнасць» і «сухасць», а св. Ігнацый Лаёла выкарыстоўвае паняцці «духоўнага суцяшэння» і «спусташэння» (пар. ДП 62.118.316-317-324.329), то Тэафан Пустэльнік аддае перавагу ўжываць тэрміны «духоўная цеплыня» і «астуджэнне»[9]. Цікава адзначыць, што Тэафан Пустэльнік дадае ў кнігу манаха Нікадзіма ўстаўку, у якой тлумачыць «духоўную цеплыню ў сэрцы» як «плён пачуцця да Бога і ўсяго Боскага»[10]. Хаця для яго пачуццё духоўнай цеплыні — гэта нешта простае і суцэльнае, але па сутнасці яно з’яўляецца «зліццём многіх духоўных рухаў, як прамень сонца з’яўляецца зліццём сямі прамянёў вясёлкі»[11]. Акрамя таго, у рамках сваёй тэрміналогіі Тэафан развівае канцэпцыю «цеплыні-пабожнасці» таксама і ў супольным кантэксце, сцвярджаючы, што калі ўсе ўзаемна звернуць свой дух у малітве адзін да аднаго, «кожны атрымае столькі прамянёў цяпла, колькі людзей [літ. «абліччаў»]».[12].

Заключэнне

Такім чынам, у гэтай панараме было разгледжана як містычнае адзінства фармуецца праз малітоўнае накіраванне сэрцаў і мастацтва распазнання. Наступная частка даследавання будзе прысвечана паняццю «аблічча» (царк.-сл. «лице»). У некаторых тэолагаў гэта паняцце выступае ў множным ліку і адлюстроўвае камунікацыю Містычнага Цела Хрыстова. Раскрываючы гэту тэму глыбей, наступны артыкул закране таксама пытанні самаідэнтычнасці, развіцця і Боскай моцы ў жыцці чалавека.

Перайсці да спісу ўсіх тэм праекта.

[1] Пар. Феофан Затворник, Начертание христианского нравоучения, Правило веры, Москва 2010, 572.

[2] рус. «тайное общение душ», Феофан Затворник, Начертание, 590.

[3] Пар. Рождественский, Н., Православие и грядущие судьбы России, Институт русской цивилизации, Москва 2013, 22–23.

[4] Пар.Феофан Затворник, Начертание, 590.

[5] Пар.Nicodemus Monachus, Guerra Invisibilis, Перакл. Феофан Затворник, Никодим Святогорец. Невидимая брань, Почаевская лавра, Почаїв 2013, 172.

[6] Пар.Nicodemus Monachus, Guerra Invisibilis, Выд. Αγιορείτης, Β., Νικόδημος Αγιορείτης. Ο αόρατος πόλεμος, 4, Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Άγιο Όρος 2014, 141.

[7] Пар.Scupoli, L., Certamen spirituale, том. I, Typis Academicis Socieratis Jesu, Tyrnaviae 1746, 255.

[8] Scupoli, L., Combattimento spirituale, Simone Occhi, Venezia 1741, 193.

[9] Пар. Феофан Затворник, Начертание, 518.

[10] Никодим Святогорец, Невидимая брань, 232.

[11] Пар. Никодим Святогорец, Невидимая брань, 233.

[12] Феофан Затворник, Начертание, 590.

ДП — Ігнацый Лаёла, Духоўныя практыкаванні.